Identyfikator Hufca ZHP Wschowa
homeAktualności
Hufiec
KadraHistoriaPatronZespoły hufcoweKSI
Zbiórki
TerminyHarcówki
Dla rodziców
Kim jesteśmyNasza misjaHistoria harcerstwaJak dbamy o bezpieczeństwoSkładkiPrzekaż nam 1,5% podatku
Jak się w tym nie pogubić
Stanica w LginiuLogo Związku Harcerstwa PolskiegoLogo 1,5%

Historia Hufca

pwd. Maciej Stankiewicz

2025-07-01T21:22:43.000Z

Krótka historia harcerstwa

Zanim zanurzymy się w lokalne dzieje, warto przypomnieć, skąd wzięło się harcerstwo. To nie tylko polski wynalazek, choć u nas zyskało wyjątkowy charakter! Polski ruch harcerski narodził się w 1910 roku, czerpiąc inspirację ze skautingu, założonego w 1908 roku przez brytyjskiego generała Baden-Powella. Co ciekawe, korzenie skautingu sięgają wojny z Burami w Afryce Południowej, gdzie młodzi chłopcy pomagali w zwiadach i przekazywaniu wiadomości, wykazując się niezwykłą odwagą i zaradnością. Generał Baden-Powell zauważył, że odpowiednio wyszkoleni chłopcy mogą skutecznie pomagać wojsku, a potem wpadł na pomysł stworzenia organizacji, która w czasie pokoju przygotowywałaby młodzież do podobnej służby. Tak powstał światowy ruch skautowy, który szybko podbił serca młodych ludzi na całym świecie. Jego metody, nacechowane patriotyzmem, humanizmem, umiłowaniem przyrody i służbą innym, trafiły też do Polski. Już jesienią 1909 roku pojawiły się pierwsze wieści o skautingu, a w 1910 roku zaczęły powstawać drużyny harcowe. W 1912 roku, pod skrzydłami organizacji „Sokół”, dynamicznie rozwijały się drużyny harcerskie w Małopolsce, choć w zaborze pruskim i rosyjskim często musiały działać w konspiracji.

W okresie II Rzeczypospolitej, harcerstwo stało się jedną z najważniejszych organizacji wychowawczych dla młodzieży, kształtując postawy obywatelskie i patriotyczne. Związek Harcerstwa Polskiego dynamicznie się rozwijał, angażując młodych ludzi w różnorodne działania społeczne, edukacyjne i sportowe. Harcerze byli obecni podczas ważnych wydarzeń państwowych, uczestniczyli w akcjach na rzecz niepodległości, a także zdobywali wiedzę i umiejętności przydatne w życiu.

Wybuch II wojny światowej postawił harcerstwo przed nowymi, dramatycznymi wyzwaniami. Organizacja przeszła do konspiracji, tworząc słynne Szare Szeregi. Harcerze i harcerki, często bardzo młodzi, brali czynny udział w walce o wolność, pełniąc służbę kurierską, sanitarną, wywiadowczą, a także uczestnicząc w akcjach małego sabotażu i dywersji. Ich heroizm i poświęcenie, widoczne szczególnie podczas Powstania Warszawskiego, stały się symbolem niezłomności polskiej młodzieży w obliczu okupacji. Harcerstwo w tym trudnym czasie dowiodło, że jest nie tylko organizacją wychowawczą, ale także prawdziwą szkołą patriotyzmu i bezinteresownej służby Ojczyźnie, kontynuując swoją misję nawet w najcięższych warunkach.

Wschowa – powrót do Macierzy po II wojnie światowej

Wschowa, miasto o długiej i bogatej historii, przez wieki znajdowała się na pograniczu kultur polskiej i niemieckiej, co odzwierciedlało jej dwunarodowy charakter. Po zakończeniu II wojny światowej, zgodnie z ustaleniami międzynarodowymi, Wschowa powróciła w granice Polski. Proces "odzyskiwania" miasta dla Polski wiązał się z przesiedleniami ludności niemieckiej i napływem Polaków z różnych regionów. Przybywali tu przede wszystkim repatrianci z Kresów Wschodnich, wcielonych do Związku Radzieckiego, a także osadnicy z centralnej Polski, w tym z dawnych terenów poznańskiego i śląskiego.

To właśnie ci nowi mieszkańcy, pełniący rolę pionierów na Ziemiach Odzyskanych, z entuzjazmem i zaangażowaniem przystąpili do odbudowy życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego, w tym do tworzenia od podstaw polskiego harcerstwa. Ich przyjazd oznaczał nowy rozdział w historii miasta i zapoczątkował polską epokę Wschowy.

Historia Hufca

Początki i rozwój (lata 40. i 50. XX wieku)

Historia Hufca ZHP Wschowa rozpoczęła się w 1945 roku, kiedy to druhna Irena Handke, świeżo przybyła do Wschowy, założyła pierwszą żeńską drużynę harcerską przy szkole podstawowej. Już rok później, w 1946 roku, zorganizowała pierwszy obóz harcerski w Lginiu i została pełnomocnikiem hufca leszczyńskiego na teren Wschowy, odpowiadając za rozwój harcerstwa w regionie. W 1948 roku działały już dwie drużyny żeńskie w Szkole Podstawowej nr 1 i nr 2, co świadczyło o rosnącym zainteresowaniu młodzieży harcerstwem.

W 1950 roku funkcję pierwszego komendanta hufca objął phm. Zygmunt Przybyłek, który kierował nim przez dziesięć lat. Jego kadencja przypadła na trudny okres powojennych przeobrażeń i nacisków ideologicznych. Mimo to, dzięki jego pracy, udało się pozyskać wielu nauczycieli-instruktorów i znacząco zwiększyć liczebność hufca, zachowując przy tym ducha i niezmienne idee harcerstwa.

"Bawoły" i ogólnopolska sława

Wyjątkowym zjawiskiem w historii Hufca była drużyna "Bawoły", powstała w 1957 roku jako 3 Drużyna Harcerska im. Zawiszy Czarnego, a później przekształcona w Szczep „Bawoły”. Jej drużynowym był harcmistrz Andrzej Piotrowski. Drużyna ta prowadziła "Bazę Małego Cyrku" z różnymi zwierzętami i pojazdami, co było fenomenem na skalę kraju. Działalnością "Bawołów" zainteresowała się nawet Polska Kronika Filmowa, co przyniosło im ogólnopolską sławę w czasach, gdy telewizja była rzadkością. Ich dziedzictwo jest upamiętnione we Wschowie – w 2019 roku jedną z ulic nazwano "Aleją drużyny harcerskiej Bawoły", a wcześniej plac otrzymał nazwę 3 DH im. Zawiszy Czarnego "Bawoły".

Okres stabilizacji i rozwoju (lata 60. i 70. XX wieku)

Po Zygmuncie Przybyłku, funkcje komendantów objęli Marian Małuszek i Jerzy Mecker, którzy umocnili pracę drużyn i rozwinęli harcerstwo na obszarach wiejskich. Następnie komendantką została phm. Romualda Fiuk, za której kadencji ożywiła się akcja obozowa, nawiązano kontakty z Komendą Chorągwi, a drużyny aktywnie działały na rzecz środowiska i szkół. Powstawały też pierwsze gromady zuchowe i rozwijała się akcja "nieobozowe lato".

Rok 1962 przyniósł powołanie hm. Zenona Mleczaka na Komendanta Hufca. W tym okresie powstawały bazy obozowe w Lginiu, Brennie i Wygnańczycach, a szkoła w Lginiu stała się ważnym miejscem dla akcji harcerskich.

W 1965 roku funkcję komendanta objął hm. Jan Szaferski, postać uznawana za ikonę i autorytet Hufca. Za jego kadencji Hufiec rozkwitał, pojawiły się drużyny specjalnościowe oraz program umasowienia sportu i turystyki wśród młodzieży wiejskiej. Zorganizowano również Hufiec pracy w Wygnańczycach, gdzie harcerze sami zarabiali na swoje utrzymanie. W tym czasie akcentowano ważne rocznice, takie jak 1000-lecie istnienia państwa Polskiego i XX-lecie powrotu Ziem Zachodnich do Macierzy. W 1968 roku Hufiec otrzymał od społeczeństwa swój sztandar.

W 1972 roku na rok funkcję komendanta przejęła hm. Ewa Omieczyńska, która kontynuowała pracę poprzednika, rozwijając m.in. bazę Stanicy w Lubiatowie. Od tego samego roku komendantką Hufca została hm. Róża Stycharz-Morawska. Za jej kadencji nastąpiły zmiany w krajowym ruchu harcerskim, powstała Harcerska Służba Polsce Socjalistycznej, a Hufiec został przypisany do Chorągwi Leszczyńskiej. W tym okresie rozwinął się Szczep Korczakowski "Nieprzetartego Szlaku", a na scenie pojawił się "Kabarecik Harcuś".

"Kabarecik Harcuś" i obozowe życie

"Kabarecik Harcuś", założony w Szczepie K.K. Baczyńskiego przy SP nr 3 w 1975 roku przez hm. Krystynę Kląskała przy współudziale hm. Tadeusza Tchórzewskiego, był istotnym elementem życia Hufca. Wszystkie programy kabaretowe były autorstwa dh Krysi. Występy "Harcusia" odnosiły sukcesy i zdobywały uznanie, w tym dwukrotnie puchar na wojewódzkim przeglądzie Kabaretów oraz Srebrną Jodłę (II miejsce) na ogólnopolskiej scenie w Kielcach.

Życie obozowe było integralną częścią harcerstwa, a kabarety często odzwierciedlały jego realia. Przykładem są pamiętniki z obozu, które humorystycznie przedstawiały codzienne wyzwania, takie jak monotonne posiłki czy "walki o flagę" z innymi hufcami.

Lata 80. i 90. XX wieku – wyzwania i odbudowa

W trudnym okresie stanu wojennego, komendantką hufca ponownie została hm. Ewa Omieczyńska, która kontynuowała działalność, przyczyniając się do rozkwitu hufca. Drużyny hufca odnosiły sukcesy na ogólnopolskich rajdach, zdobywając nagrody i wyróżnienia. Przykładem jest 59 WDH, która wyjechała na obóz zagraniczny na Ukrainę po zdobyciu pierwszego miejsca na rajdzie w Toruniu, a także zdobyła tytuł Drużyny Grunwaldzkiej. Harcerze z 23 Drużyny Sztandarowej uczestniczyli w międzynarodowym obozie w Mongolii, a nowością były wyjazdy na obozy wypoczynkowe i pracy do NRD. Hufiec był wówczas dobrze postrzegany w Chorągwi Leszczyńskiej i Głównej Kwaterze.

Zmiany ustrojowe w kraju na przełomie lat 80. i 90. XX wieku odbiły się na pracy organizacji, prowadząc do zawieszenia działalności wielu drużyn i wycofania się instruktorów. Funkcje komendanta objęli wówczas hm. Tadeusz Marciniak, a następnie pwd. Marek Drożdżyński. Przemiany w kraju negatywnie wpłynęły na kondycję Hufca.

W 1994 roku zwołano Nadzwyczajny Zjazd Hufca, a trudną rolę odbudowy powierzono ponownie hm. Janowi Szaferskiemu. Dzięki jego charyzmie i pracy komendy, hufiec powoli odzyskiwał siły. Podjęto starania o przejęcie stanicy w Lginiu, co wymagało dużego wysiłku i środków finansowych, ale ostatecznie doprowadziło do uruchomienia obiektu.

Stanica w Lginiu – serce Hufca

Stanica w Lginiu stała się kluczowym miejscem dla Hufca, będąc świadkiem niezapomnianych wspomnień dla zuchów, harcerzy i instruktorów. Jest to miejsce, które dzięki zaangażowaniu komendantów, instruktorów i harcerzy-wolontariuszy nieustannie pięknieje i jest modernizowane. Praca na stanicy, choć wymagająca, przynosi wiele satysfakcji i jest ewenementem na skalę chorągwi i kraju. Co roku ponad 40 harcerzy i harcerek pełni służbę wolontariacką, łącząc pracę z harcerską zabawą.

Kolejni komendanci i nowe inicjatywy (koniec XX i początek XXI wieku)

W historii Hufca pojawiał się Dzień Myśli Braterskiej i akcja "grosik". W 1997 roku grupa harcerzy z 62 DH wraz z phm. Jadwigą Tarką wyjechała do Włoch na uroczystości związane z 200-leciem Mazurka Dąbrowskiego. Gromada Zuchowa "Wesołe Jeżyki" zdobyła pierwsze miejsce w konkursie "Najlepsi z najlepszych", a delegacja hufca udała się do międzynarodowego ośrodka skautowego w Szwajcarii.

Po uporządkowaniu hufca organizacyjnie, Jan Szaferski przekazał go hm. Franciszkowi Tryblowi. W tym czasie zawiązał się również Krąg Seniora "Azymut", a jego przewodniczącym został dh Janusz. Krąg działa prężnie, organizując spotkania, wycieczki i uczestnicząc w Wielkopolskich Złazach Seniorów. Komisja historyczna kręgu opracowała i opublikowała monografie, takie jak "50 lat hufca", "Ocalić od zapomnienia" oraz "Bawoły – 50 lat 3 DH im. Zawiszy Czarnego". Z inicjatywy kręgu przyznawane są krzyże nagrobne dla zasłużonych instruktorów, a dwukrotnie zorganizowano Wielkopolski Złaz Seniorów. Przy kręgu działa również Kapela Podwórkowa "I to jest właśnie to", rozwijając talenty muzyczne.

Za kadencji hm. Franciszka Trybla, Hufiec Wschowa wszedł w skład Chorągwi Wielkopolskiej. Powstały nowe drużyny w Sławie, Szlichtyngowej, Wijewie i Brennie, otwarto harcówkę w Domu Kultury, a harcerze uczestniczyli w Światowym Zlocie Harcerstwa Polskiego Gniezno 2000. W 2006 roku hufiec Wschowa przyjął pod swoje skrzydła instruktorów z hufca Wolsztyn, wspierając ich w rozwoju harcerstwa na ich terenie przez jedenaście lat.

W tym okresie 59 WDH im. Baonu Zośka dwukrotnie brała udział w ogólnopolskim rajdzie "Arsenał" w Warszawie, zdobywając medalowe miejsca i tytuł Drużyny Grunwaldzkiej. Rocznica stulecia skautingu była okazją do uroczystego odnowienia przyrzeczenia w Lginiu, a reprezentacja Hufca udała się na zlot ZHP do Kielc. Powstała również grupa ratownicza "Ratownicy z Lilijką", która obstawiała imprezy masowe i uroczystości państwowe w mieście, uczestnicząc w pozoracjach i symulacjach organizowanych przez straż pożarną. Pojawiła się też Grupa Strzelecka, składająca się z instruktorów hufca, która zajmowała czołowe miejsca w zawodach powiatowych.

W tym czasie pierwszym kapelanem Hufca został ksiądz Sławomir Przychodny, a harcerze aktywnie uczestniczyli w uroczystościach religijnych, takich jak warty przy Grobie Pańskim, Misteria, Drogi Krzyżowe, pielgrzymki i msze polowe.

W 2007 roku na krótko funkcję komendanta objął hm. Krzysztof Trybel, po którym wybrano hm. Piotra Dziełakowskiego. Za jego kadencji zorganizowano widowiska plenerowe z okazji Powstania Wielkopolskiego (2007) i 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej (2008). Harcerze z Hufca uczestniczyli także w zlocie stulecia w Krakowie.

Najnowsza historia i wyzwania współczesności

W kolejnych latach nową komendantką została phm. Hanna Romanowicz. Za jej kadencji odsłonięto obelisk – tablicę pamiątkową z okazji stulecia harcerstwa w Polsce na placu Grunwaldu, który później zmienił nazwę na Zakątek Harcerski. Hufiec uczestniczył również w wydarzeniach takich jak "Gdańsk 2018" oraz "Scout Camp" w Poznaniu. Ważnym wydarzeniem było także wręczenie nowego sztandaru Hufca.

Najnowszą historię Hufca kształtuje kadencja hm. Michaliny Kuciewicz (z.d. Gertych). Dzięki zaangażowaniu nowej dh. Komendant i pomysłowości instruktorów, Hufiec pomyślnie, choć nie bez problemów przeszedł przez okres pandemii i aktywnie angażował się w życie społeczne, m.in. jako organizator pierwszego pikniku organizacji pozarządowych. W tym czasie powstał X Szczep Specjalnościowy "Desant", który odnosi znaczące sukcesy na zlotach i wyprawach poza teren hufca i kraju. Szczep zdobywał odznaki strzeleckie, kończył szkolenia spadochronowe i kursy pierwszej pomocy. Wielokrotnie uczestniczył w wyprawach na Monte Cassino we Włoszech, gdzie wygrał rajd fabularny Honker. Cyklicznie organizował ekipy na Zlot Betlejemskiego Światła Pokoju do Zakopanego, gdzie ich patrole zdobywały pierwsze miejsca. Odnosili sukcesy w ogólnopolskich grach terenowych, takich jak "Operacja Lotnicza": Anorgana, Freston i Ruction, klasyfikując się na pierwszym miejscu.

59 WDH im. Baonu Zośka działa w specjalności pożarniczej i zdobyła miano drużyny Zdobywcy Trefla. Powstał także program "Droga do wolności", w ramach którego przygotowywano obchody rocznicowe. Biwaki szaroszeregowe, inspirowane udziałem 59 WDH w ogólnopolskim Rajdzie "Arsenał", stały się cyklicznymi spotkaniami z żywą historią, przybliżając harcerzom czasy wojny i okupacji. Widowiska plenerowe, takie jak to z okazji 80. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego w Lginiu czy rocznicy wybuchu II wojny światowej na wschowskim rynku, uświetniały ważne rocznice.

Dziś Hufiec ZHP Wschowa aktywnie uczestniczy w życiu lokalnej społeczności, organizując pikniki, uroczystości państwowe i przyjmując grupy dzieci na Stanicy w Lginiu. Planowane są obozy i biwaki, w tym wyjazd Hufca w Bieszczady oraz liczne biwaki w Lginiu, co świadczy o ciągłej aktywności i rozwoju.

Hufiec ZHP Wschowa kontynuuje swoją misję wychowawczą, opierając się na wartościach harcerskich i patriotycznych, z nadzieją na kolejne lata prężnej działalności.

Komendanci

  1. Zygmunt Przybyłek (Wschowa) - (1950 - 1960)
  2. Marian Małuszek (Wschowa) - (X. 1960 - 30.04.1961)
  3. Jerzy Mecker (Zamysłów) - (01.10.1961 - 31.12.1962)
  4. Zenon Mleczak (Lgiń) - (01.01.1963 - 14.09.1965)
  5. Jan Szaferski (Wschowa) - (15.09.1965-31.08.1970)
  6. Ewa Omieczyńska (Wschowa) - (01.09.1970 - 15.10.1971)
  7. Rozalia Morawska - Stycharz (Wschowa) - (15.10.1971 - 29.09.1978)
  8. Maria Genstwa (Wschowa) - (30.09.1978 - 30.11.1981)
  9. Ewa Omieczyńska (Wschowa) - (01.12.1981 - 19.11.1992)
  10. Tadeusz Marciniak (Śmigiel) - (20.11.1992 - 02.11.1993)
  11. Marek Drożdżyński (Wschowa) - (03.11.1993 - 24.10.1994)
  12. Jan Szaferski (Wschowa) - (25.10.1994 - 1999)
  13. Franciszek Trybel (Wschowa) (1999 - 01.12.2007)
  14. Krzysztof Trybel (Wschowa) - (01.12.2007 - 29.08.2008)
  15. Piotr Działakowski (Wschowa) - (29.08.2008 - 9.10.2010)
  16. Hanna Romanowicz (Łęgoń) - (9.10.2010 - 19.10.2019)
  17. Michalina Kuciewicz (Wschowa) - (od 19.10.2019)

Zasłużeni instruktorzy